Алғашқы сыйлық

9 қаңтар – үлкен әпкеміздің туған күні. Біз үшін ерекше туған күн. Данабектің екіге қараған кезі. Әдеттегідей туған күнге дайындала бастағанбыз. Ол кезде мен бірінші сныпта оқимын. Данабек екеуміз ақылдасып үйде тұрған көп кітаптың арасынан қалыңырақ біреуін таңдап алдық. Сыйлықтың көңілге де, қолға да қомақтысы жақсы ғой. Қадір Мырза Әли мен Қастек Баянбайдың шығармалары топтастырылған кітап екен. Бірінші бетіне «Гүлка тәте, туған күніңізбен! Сізге кө-ө-өп жақсылық тілейміз!» – деп жазу жаздық. Бұл сыйлық Данабектің атынан кетпек. Жаңағы кітапты қолына ұстап, әпкесіне берем деп кеткен Дәкең жоқ, дастарханда бәрі соны күтіп, сыйлығын тамашалауға асығып отыр. Сөйтсе, ол кітап салатын целлофан пакет іздеп кетіпті. Бір кезде пальтосының екі етегі екі жаққа кетіп, танауы желпілдеп келді. Манағы кітапты целлофан пакетке салып, аузын қорада тұратын пресс жіппен жақсылап буып тұрып әкеліпті. Ол кезде қазіргідей түрлі орама қағаздар жоқ, сыйлықты целлофанға салып беретін. Соны есінде ұстап қалса керек. Ол кіріп келгенде қуана дабырлап қарсы алдық. Биылғы туған күннің ең үлкен жаңалығы – осы болмақ, Данабектің алғашқы сыйлығы. Ал ініміздің қарқыны басылып қалған. Босағадан аттай бере қолын артына ұстап, көзінің астымен қарауынан-ақ ұялып тұрғаны белгілі еді. «Келе ғой, кел! Әпкесін құттықтайын депті ғой алтыным», – деген үлкендердің дабырын бұзып: «Мә, туған күніңізбен!» – деп артына тығып тұрған кітабын лақтырып жібермесі бар ма. Өзі жүгіріп барып анасының алдына отырып алды, әлі бұртиып отыр. Бәрінің ду күлгеніне ызаланып отырған сияқты. Целлофанның шырмап байланған жібін әрең шешкен әпкем кітапты ашып тілекті, тілектің астындағы Данабектің алақанының суретін көріп, бауырын айналып-толғанып жатыр.
Қазір біз жылда осы оқиған есімізге алып, бір күліп аламыз. Ол кітап үйде әлі сақтаулы тұр. Мен Данабектің сол сәттегі көңіл-күйін өте жақсы сезінем. Ата-анамның туған күнінде, 8-наурызда қолдан қатырма қағаз (открытка) жасап, жанына бір шумақ өлең жазып берер кезде мен де солай қатты ұялатынмын. Бірақ, анамның бетімнен елжірей сүйіп, әкемнің мейіріммен басымнан сипаған сәті сондй ыстық! Ол тәтті сәтті сезіну үшін тер төгу аздық етеді, ал ұялу бұл сәттің мәнін одан әрі арттыра түседі.
Мен сыйлықты алуға да ұялам. Бірақ, бар ғой, өзім біреуге сыйлық берсем бір шаттық көңілімді кернейді. Барлық адамдар үшін де солай болса керек. Бірақ, сыйлқтың құны ақшамен емес, ниетпен бағаланады. Сыйлық – адамдардың бір-біріне деген ілтипатын білдіреді.
Достарымның «ерекше сыйлық жасайық, тосын болсын, ел-жұрт жиі беретін стандартқа айналған сыйлық керек емес» деп жатқанын талай мәрте естідім. Көйлек сынды сыйлықтың да «сәнділері», былайша айтқанда гламур сыйлықтар бар. Сыйлыққа қарап сыйлық берушінің һәм сыйлық алушының да психологиясын жобалауға болады екен. Бір қызығы, мен ешқаша тосын, мені таңдандырған сыйлық алып көрмеппін. Жаңағы сөздерді айтатын достарым да маған «стандарт» сыйлық – кітап, алқа, сырға, сақина сынды нәрселер сыйлайды екен. Менде де дәл солай. Және ол сыйлықтар маған ұнайды! Өте ұнайды! Бұл сыйлықтар мәңгі қалады және қашанда сәннен түспейді деп санаймын.
Кішірек кезімде қуыршақ, көйлек-көншек сыйлаған кісілер болды ғой, әрине, бірақ мен ол сыйлықтарды сыйлық ретінде қабылдамаппын. Өзім қатарлас көрші қыздарды мектепке барар жылы туған күніме шақырғаным есімде. Сонда олардың көбі маған дәптер, қарындаш, қалам, қызыл қоңыздың суреті бар әдемі значек сыйлаған еді. Тіпті, түр-түсіне дейін есімде сол сыйлықтардың. Сол заттар менің алғашқы сыйлықтарым болса керек.
Бірінші сыныпта 8 наурызды өзімізше атап өттік. Мұғаліміміз әр бала бір қызға сыйлық жасайсыңдар деп тапсырды. Бірге оқитын Ертөре деген бала маған сыйлық жасау керек болды, өзі жақсы оқитын әрі бізге үйі жақындау тұратын еді. Құрдас нағашым Гүлназ соны маған үнемі қосып мазақтайтын. Содан ба, Ертөреден сыйлық алғанымды ешкімге де айтқым келмеді. Сыныптасым маған шын құлпынайдан айнымайтын құлпынайы бар қос заколка сыйлады. Үйге әкелсем, бәрібір біреуден естіп, одан әрі мазақтайды деп, ол сыйлықты көшеге тастап кеткем. Көзім қимаса да, солай жасадым. Бүгінде осы қылығыма қарап күлем, әрине.
P.S. Дәл қазір мен үшін әр таңым, әр бауыр, әр досымды көруім, олардың бәрінің аман болуы – үлкен сыйлық …

Кәмшат