Ән сияқты әуезді өлең

Ойлаумен тек өзіңді түн де ұзарар,
Сырыма қанып үнсіз жұлдыз ағар.
Мендегі махаббатты оятты ғой,
Сендегі сезім тұнған нұрлы жанар.

Көркің бар көз қуантар гүлден де әсем,
Қамығып қалам сені бір көрмесем.
Өкініп өтер едім өмірден бұл,
Өзіңе бақыт сыйлап үлгермесем.

Бақытым кешіктіріп кездестірген,
Өзіңсіз өмірге енді төзбеспін мен…
Іздейді сені ғана іңкәр жүрек,
Серігін таппаған соң өзге ешкімнен.

Ай дидар! Ашық маңдай…
Жанымда жүрші аяулым жасып қалмай
Жазықсыз жаралған жан еркем – ай,
Қайтейін, қала алмадым ғашық болмай…
ғашық болмай!…

Қалқаман Сарин

Read Full Post »

Ертегі

 Ерте-ерте, ертеде бір сұлу болыпты. Жаны мөлдірден мөлдір. Өзі әлемнің сұлулығын бойына жиған сұлу екен. Ол күлгенде әлем күліп, мұңды жан мұңын ұмтыпты. Солған гүл тіріліп, ұйқыдағы жан ояныпты. Өлген адамды ғана оята алмайды екен. Ол аруға адам түгіл аңдар аңтарыла қарап, құстар ұзыыын боп шұбатылған әсем көйлегінің етегін тұмсықтарымен тістей ұшып, құндыз мамық терісін табанына төсейді екен. Оны ешкім ренжітпепті. Ренжітуге қимапты. Ал, жігіттер сөз айтуға бата алмай, ол аруды сыйлапты. Оның сондай ғажап алқасы болыпты. Ол алқа жарқырағанда әлем түгел жарқырайды екен. Ол қыздың бір жүзігі болыпты. Ол жүзіктің мөлдірлігін мөлдір мұң деп те, мөлдір көл деп те, мөлдір көз деп те жеткізе алмаймыз.
Жақсыны қанша жақсы болса да күндеушілер табылады. Оның бұл жүрісін, өзгеге тек қуаныш сылайтынын көре алмағандар да болыпты. Арудың өзін құшу, әрине, мүмкін ғой, бірақ оның ағыл да тегіл махаббатына ие болу, әппақ жүрегінен орын алу үшін анау-мынау жігіт жарамайды. Өзгелер оның осы қылығын ұнатса да, сынай бастайды. Өздері ертегі, жырларында арман ететін кейіпкерлерін көрсе де, оны қабылдауға, онымен өмір сүруге дәрменсіз екендеріне ашулары келіп, қызды кінәлауға сылтау іздейді. Тіпті таппаған соң «сен неге біздей болмайсың?!» деп дүрсе қоя береді. Олар арудың киімдерін киіп алсақ, ол көріксіз боп қалады деп ойлайды. Сосын қыздың қызыл шарқатын, әппақ көйлегін, сары орамалын тартып алып, оған дөрекілік көрсетіп, жанын жаралайтынды шығарды. Тіпті, біреуі әдемі алқасын жұлып алып, оны отқа лақтырады. Ал, бірі жүзігін тартып алып, оны көлге лақтырады. Өздері тағуға болмайтынын білетін еді олар, өйткені жақсы жандардан «сыбағасын» тартады ғой. Қыз сонда да еш мұңаймапты. Тіпті жыламапты да. Тек, күлімсіреп, шарқатын алған адамға қалай орауды, орамалын алған адамға бйлауды үйретіпті. Тіпті, оларға қосымша тағы сыйлық сыйлапты. Қыздың бұл қылығына олар таңданыпты. Қателіктерін мойындап, аяғына бас ұрыпты. Тартып алғандарын да қайтарыпты. Қыз олардың алғандарын алмай, керісінше, қонақ қылыпты. Біраздан соң олардың пенделіктері тағы да оянып, тағы да әлдене ойластыра бастапты. Әлбетте, бұл топ тым аз еді, Құдайға шүкір. Енді олар қыз жасаған жақсылықтарды теріске шығаруды көздепті. Таныс емес жандарға да амандасатын қасиетін ақымақтық, үйіне келген қонағының аяқ киімін де тазалап қоятын қылығын әсіре жағымпаздық, біреудің жақсы жағын көретін қылығын саралауға қабілеті нашар, таяздыққа балапты. Қуаныштарына айналған сол қызды жанында көлі бар бір таудағы үңгірге апарып қамап тастапты. Оған әлгі сұлу құндыздар жәрдем етіпті. Суға тастағанда, балықтар ол қызды көріп, ғашық болып, алып қалғысы келіпті. Бірақ, қыздың судан мөлдір жасын көріп, шыдамай жағаға әкеледі. Су астында қыз өз жүзігін тауып алады. сосын оны отқа тастайды. Қыздың оттан ыстық жүрегіне таңданған оттың тіл-аузы байланғаннан сөйлей де, жана да алмай тоқтап қалыпты. Қыз ол жерден алқасын тауып алады. Әбден қиындық көріп, оларды көргеніне де қуанып отырған қызды көктен әлдеқандай бір жігіт келіп алып кетіпті. Содан бері жер бетінде ондай қыз жоқ екен. Білетіндер, оның аты Жарық болған деседі. Біреулер Сәуле еді дейді. Қазақ жақсы көрген жанын жарығым, сәулем дейді ғой. Егер сіз күндіз аспанға қарасаңыз, жарқырап тұрған жарық күнді көресіз. Ол – арудың алқасы. Түнгі аспанды айдын қылып жүзген ай арудың жүзігінің көзі. Айдың кейде суда бейнесі дірілдеп тұрса, ол бір кездері суда болғанда, оның сол жерде қалған нұры деп біліңіз. Күн оттай ыстық болса, отқа түскендіктен емес, ару жүрегіне жақын болғандықтан дейді. Ал, қыз жер бетіне сол күйі келмей кетті деп ойласаңыз, қателесесіз. Қыз жер бетіне күнде келіп, жарығын себеді екен. Ол жер бетіне керек екенін білетіндіктен, бәлсінуге ұялады.
Қыз өзіне қастандық жасағандарды да жақсы көріп, оларды да өз жарығынан кенде қалдырмайды екен. Адамдар оны әлі күнге дейін қатты аңсайды. Қыз жер бетінен қалай көтеріледі, сол мезет қараңғылық орнайды. Кеште ол кеткенде оның орнын жоқтатпау үшін жасанды жарыққа жүгіреді. Ал, ең ізгі құндылығы – білімін, иманын жүрек жарығы деп атапты. Күнде ұйқыға жатар алдында олар ертеңгі көрер жарығына сеніп жатады. Сізде де солай ғой, иә?
Кемпірқосақты білесіз. Қызылды-жасыл көркем жаратылыс. Жаздың махаббатқа толы жаңбырынан соң көрінеді бізге. Бірақ ұстатпайды. Міне, бұл сәуле-жарықтың су-айнаға қарағанда шағылысқан жанарының қиығы ғана. Кемпірқосақ шыққанда ол сұлу сыңғырлай күліп, шаттанып жатыр деп қабылдаңыз.
Кәмшат
21/ 01/ 2010 01:15

Read Full Post »

«ҚОШ МАХАББАТ!»

Немесе театр тақырыптарынан тәмсіл

«ӘҢГҮДІК» Айдар бүгін ерекше мұңды. Алматыдағы қос бөлмелі үйіне сыяр емес. Шабыты қасарда осындай күй кешуші еді. Оның бұл мінезіне жас келіншегі «ТОМИРИС» – Тұмаржан да (Айдар қазақшалап алған) әлі үйрене алмай жүр. Жаңа үйлеріне бір кіреді, бір шығады – бәрібір байыз таба алар түрі жоқ. Бір кезде шыдамай көрші тұратын «ӘПКЕсіне» қарай тартып кетті. Жалғыз қалған Айдар өткен-кеткеніне біраз көз жүгіртіп, қиялдап жатыр.
Осыдан екі-үш жыл бұрын бір көшеде тұратын бес жігіт дос болған еді. «Атың шықпаса жер өрте» деген. Бұлардың аты елден ерен есерліктерімен шықты. Анда-санда араққа тойып алып «СЫҒАН СЕРЕНАДАСЫн» шырқап отырғанда қастарына өтіп бара жатқан ит екеш итті де құр жібермей, тас атып әудем жерге «шығарып» салушы еді. Бірде сол бесеудің бірі – біздің кейіпкеріміз Айдар көршінің қызы «ҚАРАГӨЗге» ғашық болды. «ҚАРАГӨЗ» де бұған кет әрі емес. Несі бар, аздап арақ ішетіні, мәшинесінің жоқтығы, үйінің ескілігі болмаса, өзі ақын, өзі әп-әдемі-ақ жігіт. Әр күн сайын екеуі ымыртты асыға күтетін болды. «ЫМЫРТТАҒЫ МАХАББАТтың» таң атпай тарқамайтыны тағы белгілі. «ЕСТАЙДЫҢ ҚОРЛАНЫ» атанған Қарагөздің Айдарға деген «МӨЛДІР МАХАББАТына» тәнті болған жұрт сырттарынан тамсана көз тастаушы еді. Бірде Айдар елдің бәрін тәнті етіп, керемет бір сурет салыпты, «ҚАРАГӨЗ» екеуінің. Бұған «СҰЛУ МЕН СУРЕТШІ» деген ат қойыпты. «Неге ақын емес, суретші?» деп сұрағандарға: «Ақын суретші емес пе», – деп жауап беріпті сан қырлы жігіт. Оның талантын енді байқай бастаған кей қыздар Айдарды бұрын тентек, есер деп аулақ жүруге тырысатындарын естен шығарып, «ҚАРАГӨЗді» күндей бастады. Айдар арақ ішуді де, есерлікті де қойып, өмір салтын өзгерткен соң, «ЖЕЛІККЕН ЖАСТАРдың» да желігі басылып, қыздарға қармақ салып, өзгеше қызық өмір сүруге бет қойды. Олар үшін бұл өмір жай ғана өмір емес, «ДҮНИЕ ДУМАНҒА» айналды. «МАХАББАТ ДАСТАНЫ» бес жұптың арасында да шырқалып жатты. «Тойдың болғанынан боладысы қызық», бүкіл ауыл «БЕС БОЙДАҚҚА БІР ТОЙ» жасап, ұлы қуанышқа кенелеміз деп абыр-сабыр. Әлі болмаған «ҚҰДАЛАРдың» да ауылы аралас, қойы қоралас болып, алдағы мың жылдыққа жоспар жасай бастаған.
Бір күні ауылда аяқ астынан «АПАТ» болды. Жаңбыр жауып, тау етегіндегі ауылды сел басты. Бүкіл ел той дүрбелеңінен үй ішілік абыр-сабырға көшті. Сел Айдардың ескі үйінің бір қабырғасын опырып кетіпті. «Жау жағадан алғанда бөрі етектен» дегендей, бүкіл жұртты асарлатып үй соғып жатқанда, «ҚАРАГӨЗді» көрші ауылдың жігіті алып қашып кетті» деген сыбыс жетті. «СЕРГЕЛДЕҢ БОЛҒАН СЕРІЛЕР» сең соққан балықтай есеңгіреп қалған Айдардың есін жиғызу үшін «БӨРІК АСТЫНДАҒЫ БӨЛТІРІККЕ» аттанды. Бірақ, бәрі кеш еді, «ҚАРАГӨЗ» аттаған босағасында қалатынын айтыпты…
Айдар сол түні тұңғыш рет еңкілдеп тұрып жылады. «Уа, АНА, ЖЕР-АНА», неге біздің махаббатымыз баянсыз болды?» деп еңкілдейді. Бәйге аты торыға мініп, олай да, былай да шапқылады. Құдай куә, дәл сол түні Айдармен бірге бәйге торы да жылаған еді. Бұл түн Айдардың есінде «АТ ЖЫЛАҒАН ТҮН» болып қалды. Сол түні «ЕСКІ ҮЙМЕН ҚОШТАСУ» да жасады. Күйіктен біраз уақыт «ӘҢГҮДІКтікке» де басты, өз өмірін «ӨМІРЗАЯ» деді, өлеңге көбірек сыр ашты.
«Уақыт – ең керемет емші» деген рас екен. Басын тауға да, тасқа да ұрғанмен, өмір шу асауды құрықтады, тентекті тезге салып түзетті. Қазір «ҚАРАГӨЗдің» үш баласы бар деп естиді. Бірақ оның көңілінде өз ғашығының «МӘҢГІЛІК БАЛА БЕЙНЕ» қалпы ғана сақталып қалды. Өзі де жақында үйленген. Келіншегі – манағы «ТОМИРИС». Оны да жақсы көреді. «ТОМИРИС» Айдарды ақындығынан болар, әлде пәлсапашылдығынан, әйтеуір «АБАЙ» деп атайды. Әрине, ол сөз тек екеуі жеке қалғанда ғана айтылады. Кей күндерде «ҚАРАГӨЗ»: «Үш ұл тұрмақ, «ОТЫЗ ҰЛЫМ БОЛҒАНША»… сүйікті шалым болсын», – деп бұған қайта келіп, «ТОМИРИС» екеуінің бақытты өмірін көріп, қинала тұрып «ТОМИРИСке»: «КҮЙЕУІҢІЗДІ САТЫҢЫЗШЫ»? Қаншаға болсын алам», – деп әзілдейтіндей көрінеді. Сосын өз ойына өзі күледі. Күледі де: «ҚОШ, МАХАББАТ!», маған бұйырмаған асыл махаббат!» – дейді шарасыз.
Айдарда ақындық бар. Ал, ақынның періште болуы міндет, сондықтан періштелік те бар, мәңгі өшпес махаббат та бар. «АҚЫН… ПЕРІШТЕ… МАХАББАТ….». «ТОМИРИСІ» – Әйгерім, «ҚАРАГӨЗІ» – Тоғжан. «Мен бақыттымын, ия, шексіз бақыттымын! Жақында әке болам. Тұмаржаным қайда кетті екен?» – деп орнынан тұрғаны сол еді, «ТОМИРИС» те қайтып келіпті. Қос ғашық бүгін Қазақ мемлекеттік М. Әуезов атындағы академиялық драма театрына барып «ГАМЛЕТті» тамашалауға келісті.

Дәл осы оқиғаның басы-қасында болып, баяндаған жан – Кәмшат

Read Full Post »