Ақжігіттің сыйлығы

Ақжігіт көркем жігіт. Біз ойлағаннан да көркем. Елгезектігінің өзі көпке үлгі боларлықтай. Жұрттың бәрі оны жақсы көреді. Әңгімелері кіл жақсылықтардан тұрады. «Атымтай атаның қорасының төбесін жауып беріп келе жатырмын» деп, Мақта қыздың үйінен шай ішіп, сосын пешін сылап, «Мақта қыздың пешін сылап бердім» деп, Жиренше шешеннің отынын арқаласып кетіп бара жататын. Сөзіне ісі сай жан кімге үлгі болмасын?! Кімге ұнамасын?! Бәрі оны жақсы көретін. Ауылдың қай тойы болмасын, Ақжігіттің тері сіңіп, төрінде отыратын ақсақалдармен бірге әңгімелесіп. Ооо, сіз оның ақылды әңгімелерін тыңдаған жоқсіз ғой, тыңдап көрсеңіз, бірден бас ұарар едіңіз.
Күндерді бір күн ақкөңіл Ақжігіт түнде ғажап түс көреді. Түсінде оған хан да, қара да сыйлық әкеп беріп жатыр. Небір қымбат тондар, алтындалған ерлер, қапталы күміс күймелер, гаухар, жақұты төбе боп үйіліп жатыр. Ақжігітті өзімсінетін жұрт оның сыйлықтарын да ашып көріп, тонын киіп көріп, еркінсіп жүр. Әйтеуір, Ақжігіттің бір қуанышы боп жатыр. Не қуаныш екенін ол өзі де түсінен емес, тек күле беретіні әрі аздап ашуланып, жабырқап отырғаны да шындық. Осыншама сый құрметке неге ренжіп отыр екен? Әлде, алып үйренбегендіктен, өзін жаман сезініп отыр ма?
Міне, кезекті сыйылығын Қожанасыр атасы берді. Бұл кісінің сөзі де, өзі де, сыйлығы да ерекше ғой. Үстелдің үстін қаумалай отырған қалың жұрттан сыйлығын «қол жалғап жіберші» деп бергені сол, тағы да алған адамнан бастап жылтыр қағазын жыртып, қорабын ашып, ішінде не бар екенін қолдарына алып көре бастады. Қожанасыр ата оған сыйқырлы құмыра беріпті. Оған қарап отырып, не ойласаң, соның бейнесі көрінеді екен. Бұл сыйлық бағанағы сыйлықтарға қарағанда жұрттың қызығуылығын одан әрі арттырып, қолдан қолға өтті, бір бірінің ойын құмырадан көріп, күліп, қорқып, таңданысып, сыйлық иесін ұмытып та кетті. Тезірек қолыма тисе екен деп Ақжігіт отыр. Бір кезде құмыра қолынан түсіп кетіп, оның ернеуінің шеті ұшып кетті. Өмірі ашуын білдірмейтін әдетіне басып, жай күле салған болды. Ызыланып отыр. Неге бірден бермейді деп ашуланады. Оның жуастығын пайдаланып, тиесілі сыйлығын рұқсатсыз ашып көруге бола ма???
Шеті кертік құмырасы да өзіне тиді ау әйтеуір. Құмырадан Ақжігіт ашуланып, ашуын ішіне бүгіп, тесірейіп отырған арыстанды көрді де, өзінің ашуланып отырғанын көріп, ұялғаннан күліп жіберді. Ақжарқын су сылдырап аққандай сурет шыға келді. Иәә, ол күнгі Ақжігіт алмаған, Ақжігіт көрмеген сыйлық жоқ. Тек, шапаны жыртық, Алпамыс әкесін күтіп жүрген Жәдігер сыйлаған сый ғана оған ашылмай жетіп, өзі бірінші ашты. Жүрегі өрекпіп әрең ашты. Ішінде мөп мөлдір бір нәрсе жатыр. Ешбір асылтасқа ұқсамайды, барлық сыйлықтан өзгеше. Алақанына алып көріп еді, жылуы бойына тарап, жұпары танауын қытықтады. Қай жақсылықты да жалғыз өзі пайдалануға ұялатын Ақжігіт аты белгісіз ғажап сыйлықты жанындағыларға да көруге берді. Барлық адам алақандарына алып тұрып «бақыт бақыт, қандай бақыт!» десіп жатты. Ол сыйдың аты расында да бақыт еді. Бақытын қолына қайта алып жатып Ақжігіт оянып кетті. Бұл түсін не деп жорырын білмеді. Данадан да сұрады, ғалымнан да сұрады, батырдан да сұрады, биден де сұрады, бәрі бірінің аузына бірі түкіріп қойғандай «бақытты болады екенсің» деді. Бірақ, жүрек шіркін тыншымады, жауабын ізде, іздей түс деп өрекпіді. Ақжігіт ауылдастарын тастап, түсін жоритын жан іздеуге кетті. Әбден арып ашып, жер шетіне шықтым ғой деген кезде бір қойшы баланы көрді. Ол қойшы бала бұның түсін естіп күлді, күлді де: «бәрі рас айтады, сен екі дүниенің бақыттысы болады екенсің. Сенің білгің келетіні ашуланған сеебің ғой, ә?» – деді.
– Дөп түстің!
– Оны сен маған бір жыл көмектес, сосын айтайын, – деді. Ақжігіт келісті.
Уәделі жыл өтіп, қойшы баланың сөзін естуге келді Ақжігіт. Бүгін бұл бала тым өзгеше. Күліп қарсы алды, ерекше қылып дастархан жасап қойыпты. Сосын қойшы бала түсін былай жорыды:
– Сен түсіңде көп сый алдым дедің. Расында да, кім не ексе, соны орады. Ол сыйлықтың бәрі сені күтіп тұрған жақсылықтар, нығметтер. Оның бәрін әппақ көңіл, маңдай термен иеленгенсің. Бірақ, сол сыйлықтарыңды ең бірінші өзіңнен бұрын өзгелер көрді. Бұл сен өзің жасаған жақсылықтарды жария ететіндігіңді білдіреді. Жасаған жақсылығыңды жасыра білу – үлкен өнер! Сен кімге көмек көрсеттің, кімнің отынын арқаластың, бәрін-бәрін ел біліп отырады. Ал, ана жетім бала берген бақыт сыйлығын ғана өзің ашу бақытына ие болдың. Оның себебі, сен ол бала аш жүргенде, қолыңдағы азықтан бөліп беріп, көз жасын құрғатады екенсің. Өзгелерге жасағаныңды жақсылық деп ойлағаныңмен, бұны сондай бір жетістігім деп санамапсың. Содан болар, оны айтуды да ұмытып кеткен екенсің. Сол жақсылығың саған жұмбақ, тосын, сый, тосын бақыт болып оралды, – депті.
Содан бері Ақжігіт өзі жасаған жақсылықтарды жарияламаса, екі есе көбейетінін ұғып, бұрынғыдан да тамаша жанға айналыпты.
P.S. Жақсылық көрсең асыр, өзің жасасаң, жасыр
Кәмшат

Read Full Post »

Өкініш пен өтініш

Мен не дедім?
Сен не дедің?
Бұл не сын?
Сәттік оймен шыққаны ма мүлде есім?!
Мұңды есігін жабайықшы өткеннің,
Татулықтың сөгіп алмай іргесін.

Жанды жердің түре бермей етегін,
Сыйластықтың жөн көрейік жетегін.
Екеуміз де түсінгендей едік қой,
Бұл өмірдің ертегі емес екенін.

Көркейсек деп алған шақта көкке бет,
Қажасудың қажеті де жоқ демек.
Ақымақпын ашу қысса …
Қайтесің
көңіліңе ап көзсіздікті, өкпелеп…

Есті едік қой…
Басып не бар еңсені?
Түсінісу азапты ойды жеңсе еді.
…Мінезімнен шындық іздеп қайтесің,
Ақиқаты: сүйемін ғой мен сені.

Азабымның табамын деп себебін,
Ауыр ойларға өзімді кеп жегемін.
..Асып-тасып кететіндей, әйтпесе,
Мені қай бір жетісіп жүр деп едің?!

Бақыт та сын…
Өткен уақыт…
ол да сын.
Әнімізді бұзбаса екен болмашы үн.
… Бәрін-
бәрін
көтеремін. (Айттым ғой!)
Тек періште перілерден қорғасын!

Көктің күтпей үлде менен бүлдесін,
Татулықтың сақтайықшы іргесін.
…Аққа құмар жыландайын жылмыңдап,
Жанымызға сайтан еніп жүрмесін.

Неге ашу көтерді екен деме бой,
Сәттік күйге әр кез сәйкес келе ме ой?!
…Кешірімшіл емес пе едің әрдайым,
Маңдайыңнан иіскейінші…
Келе ғой…

Рахат Әбдірахманов

Read Full Post »

Сағыныш

… Аппақ еді- ау ол күнде арман – бақыт,
Ақ қаздар қанатымен самғар уақыт.
Он сегіздің, кім білсін, желігі ме,
Құрбы қызды кетуші ек қарға аунатып.

Жасырмаймын сырымды,
іркімеймін,
(Сұлулыққа жігіттің құлқы бейім)
Бізді көрсе сол қыздар қашушы еді- ау,
Қырдан қашқан ор қызыл түлкідейін.

Жауатын- ды онда қар баптап тұрып,
Дала жатар көрсетіп аппақ қылық.
Қашқан қыздар қайырылып тұрар еді,
Жете алмаған біздерге сақ- сақ күліп.

Өжет ойын, өр мінез, таныс үнді,
Естіп талай жаманның сағы сынды.
Қыз күлкісі қанжардай тілгілейтін
Онсегізде оянған намысымды.

Сабыр деген салмақты құлыпты ашып,
Тентек үміт тізгінін жұлып қашып,
Сосын бар ғой, сосын біз қу қыздарды
Қарға аунатып кетуші ек қуып басып…

Бойыңдағы желікке мастау сеніп,
Қызыл майдан бір ойын бастаушы едік.
Ысытқ- ыстық қойынды аппақ- аппақ
Ұлпа қармен толтырып тастаушы едік.

Сөгер дейсің кім қызды, кім ақынды,
(Сағындым ғой сол жастық – сұрапылды)
Абайсызда қолымыз тиген төстен
Бір жылы бу бұрқырап тұратын- ды.

… Бозбала күн,
Бір соғар керемет пе ең,
(Жүрегімді жылытып келем ептеп)
Еске салып сол өткен зарық күнді,
Қар жауып тұр далада ебелектеп…

Мұрат Шаймаран

Read Full Post »

Кедей

Сіз кедейсіз,
Ақылдысыз несіне?
Несіне күрсінесіз кей түнде?!
… Қоғамдық пікірлер есінеп,
Қоғамдық көліктердегі қариялардың кейпінде,
Тұр әне..!
Немересінің достары, бәлкім,
(Айналдым!)
Отыр.
Көзінің шырағы,
Ардагерлері болашақ майданның.
Сіз кедейсіз.
Сіздің ақылыңыз – сол қарияның шашы ағарған,
Кедейлігіңіз – оның көңілі,
Күрсінісіңіз – қатыгез жылдарға тоналған
Өмірі!
Кедейдің ақылы
Оның аш қалуына толық жетеді.
Адалдық жайлы ұрандардың мәтіні
жазылған
қағаздарды кемірудің не екенін
сіз білесіз, тегінде,
Ол қағаздар айналмайды ақшаға!
Менің де
Кедей болуға басым жетті, жақсы аға!
Құрметтеудің дәуірі өткен кедейді,
Сондықтан,
Көбінің кедей болуға батылы жетпейді…
… Еңбек етпеген нан жемейді!
немесе
Нан жемеген еңбек етпейді!

Ерлан Жүніс

Read Full Post »